Gói thầu 14 tỷ ở Đắk Nông: Tiêu chí ‘lạ’ có đang bóp nghẹt cạnh tranh?
Tình trạng “địa phương hóa” các tiêu chí mời thầu vẫn đang là một vấn đề nhức nhối, tạo ra những rào cản vô hình và làm méo mó môi trường cạnh tranh, bất chấp các quy định pháp luật hiện hành. Một trường hợp điển hình gần đây là gói thầu trị giá hơn 14 tỷ đồng tại Đắk Nông, nơi hồ sơ mời thầu (HSMT) đưa ra yêu cầu nhà thầu phải có văn bản thỏa thuận với chính quyền địa phương ngay từ bước nộp hồ sơ.
Yêu cầu “sốc” trong gói thầu hơn 14 tỷ
Sự việc diễn ra tại Gói thầu Thi công xây dựng thuộc Dự án Sửa chữa đường Lê Hồng Phong, thị trấn Ea T’ling, huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông (nay là tỉnh Lâm Đồng), với giá trị dự toán là 14,642 tỷ đồng. Gói thầu này do Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện Cư Jút làm chủ đầu tư và Công ty TNHH Xây dựng Thiên Ân Phát là bên mời thầu, phát hành HSMT từ ngày 12 đến 21/6/2025.
Để đáp ứng tiêu chí kỹ thuật theo phương pháp đạt/không đạt, HSMT đã đặt ra những điều kiện gây khó khăn lớn cho các nhà thầu ngoại tỉnh:
- Về bố trí mặt bằng: Nhà thầu phải cung cấp văn bản thỏa thuận với chính quyền địa phương về vị trí cụ thể để xây dựng lán trại và kho bãi tập kết vật liệu.
- Về xử lý chất thải: Yêu cầu phải có văn bản thỏa thuận với chính quyền địa phương về việc đổ chất thải rắn đúng nơi quy định, đồng thời phải nêu rõ vị trí đổ thải.
Nhà thầu ngoại tỉnh bức xúc
Nhiều nhà thầu cho rằng các yêu cầu trên là hành vi rõ ràng nhằm hạn chế cạnh tranh và tạo lợi thế cho nhà thầu địa phương, vi phạm nghiêm trọng các quy định về đấu thầu công bằng.
Một nhà thầu chia sẻ: “Dù là đấu thầu rộng rãi qua mạng, nhưng những yêu cầu về văn bản thỏa thuận hay xác nhận của chính quyền địa phương là thủ tục hành chính cực kỳ phức tạp và mang tính cục bộ. Nó gần như ‘địa phương hóa’ HSMT, làm giảm cơ hội của nhà thầu ngoài tỉnh và ưu ái nhà thầu bản địa”.
Việc yêu cầu nhà thầu phải xin các thủ tục hành chính phức tạp tại một địa bàn xa lạ trong thời gian ngắn để nộp hồ sơ dự thầu được xem là gần như bất khả thi, đặc biệt khi họ chưa trúng thầu, chưa ký hợp đồng hay có giấy phép xây dựng.
Kết quả: Nhà thầu địa phương trúng thầu
Theo biên bản mở thầu ngày 21/6/2025, gói thầu này chỉ có 2 nhà thầu tham dự. Đến ngày 30/6/2025, Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị huyện Cư Jút đã công bố kết quả.
Công ty TNHH MTV XD Công trình T&T, có trụ sở tại huyện Cư Jút, tỉnh Đắk Nông (cũ), đã trúng thầu với giá 14,496 tỷ đồng. Nhà thầu còn lại là Liên danh Công ty TNHH Triệu Sơn và Công ty TNHH Phú Sơn đã bị loại do hồ sơ dự thầu điện tử (E-HSDT) không trung thực.
Vi phạm quy định pháp luật?
Các chuyên gia và nhà thầu nhận định rằng tình trạng này vi phạm các nguyên tắc cơ bản của Luật Đấu thầu số 22/2023/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/01/2024. Điều 3 của luật này nhấn mạnh nguyên tắc bảo đảm cạnh tranh, công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.
Hơn nữa, các yêu cầu mang tính “địa phương hóa” còn có dấu hiệu vi phạm Điều 16 về các hành vi bị cấm, cụ thể là hành vi “Nêu các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của nhà thầu, nhà đầu tư hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu, nhà đầu tư gây ra sự cạnh tranh không bình đẳng.”
Một nhà thầu khác đề xuất một giải pháp hợp lý hơn: “Chủ đầu tư nên cho phép nhà thầu đưa ra cam kết trong hồ sơ dự thầu và hoàn thiện các thủ tục này sau khi có quyết định trúng thầu.”
Để chấn chỉnh tình trạng này, một số địa phương như UBND TP. Hải Phòng đã yêu cầu hạn chế các tiêu chí quá cụ thể, khó đáp ứng. Trong trường hợp bắt buộc, không nên dùng phương pháp “đạt/không đạt” để loại trực tiếp mà nên chấm điểm để đảm bảo tính cạnh tranh.