Vén màn chiêu trò ‘thổi phồng’ doanh số của ngành ô tô Trung Quốc
Ngành công nghiệp ô tô Trung Quốc đang đối mặt với cáo buộc sử dụng một chiêu trò lách luật để thổi phồng doanh số bán hàng. Theo Reuters, các doanh nghiệp tại đây đăng ký biển số trong nước cho xe mới sản xuất, sau đó xuất khẩu chúng dưới dạng xe đã qua sử dụng đến các thị trường khác.
Những chiếc xe này, được gọi là “xe cũ ODO 0 km”, thực chất chưa từng lăn bánh nhưng lại được thống kê như xe cũ, tạo ra một sự tăng trưởng doanh số ảo.
Quy trình vận hành mô hình ‘xuất khẩu trá hình’
Cơ chế hoạt động của chiêu trò này diễn ra theo các bước sau:
- Một chiếc xe mới rời dây chuyền sản xuất.
- Doanh nghiệp xuất khẩu mua lại xe trực tiếp từ nhà sản xuất hoặc đại lý.
- Xe được đăng ký biển số tại Trung Quốc.
- Ngay lập tức, trạng thái xe được chuyển thành “đã qua sử dụng” để đủ điều kiện xuất khẩu.
Thông qua quy trình này, nhà sản xuất vừa ghi nhận được doanh số bán hàng, vừa giải quyết được lượng hàng tồn kho. Chiếc xe sau đó được đưa ra nước ngoài dưới mác “xe cũ”, giúp tránh được một số rào cản thuế quan. Về bản chất, một chiếc xe được bán hai lần, tạo ra doanh số gấp đôi trên giấy tờ, góp phần làm đẹp số liệu tăng trưởng kinh tế (GDP) của địa phương.
Lợi ích kép và sự ủng hộ từ địa phương
Đáng chú ý, mô hình tăng trưởng ảo này lại nhận được sự ủng hộ từ một số chính quyền địa phương, vốn cũng chịu áp lực về các chỉ tiêu kinh tế từ chính quyền trung ương. Các tỉnh như Quảng Đông và Tứ Xuyên thậm chí còn ban hành các chính sách hỗ trợ như:
- Cấp hạn ngạch đặc biệt.
- Đơn giản hóa thủ tục thuế.
- Xây dựng kho bãi chuyên dụng.
- Tổ chức sự kiện kết nối thương mại để thúc đẩy xuất khẩu “xe cũ ODO 0 km”.
Về phía doanh nghiệp, ngoài báo cáo doanh số đẹp, hoạt động này còn mang lại lợi nhuận đáng kể. Công ty Huanyu Auto tại Trùng Khánh tiết lộ đã kiếm được 10.000 nhân dân tệ (khoảng 35 triệu đồng) lợi nhuận trên mỗi chiếc sedan điện mua với giá 40.000 tệ (142 triệu đồng) tại Trung Quốc và bán lại sang Trung Á trong giai đoạn 2022–2023.
Hệ quả và những con số đáng báo động
Tình trạng này được xem là hệ quả của cuộc chiến giá xe kéo dài gần 4 năm tại Trung Quốc, buộc các hãng phải tìm mọi cách để bán được xe. Tính đến tháng 4/2025, lượng xe tồn kho tại quốc gia này đã lên tới 3,5 triệu chiếc, trong khi nhiều nhà máy chỉ hoạt động dưới 50% công suất.
Hoạt động bán xe mới dưới mác xe cũ bắt đầu từ năm 2019. Theo Hiệp hội đại lý ô tô Trung Quốc, đến năm 2024, có đến 90% trong tổng số 436.000 xe cũ được xuất khẩu thực chất là xe chưa từng sử dụng.
Năm 2023, Trung Quốc đã vượt Nhật Bản để trở thành quốc gia xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới với 6,41 triệu xe. Tuy nhiên, ước tính có khoảng 6% trong số này là “xe cũ ODO 0 km”. Phần lớn là xe động cơ xăng, nhưng xe điện cũng chiếm một tỷ lệ đáng kể.
Phản ứng từ ngành công nghiệp và động thái của chính phủ
Vấn đề chỉ thực sự nóng lên sau khi CEO của hãng GWM lên tiếng chỉ trích vào tháng 5. Đầu tháng 6, tờ Nhân Dân Nhật Báo đã kêu gọi các cơ quan chức năng chấn chỉnh mạnh tay. Trong khi đó, chủ tịch của Changan Auto cảnh báo hoạt động này có thể “làm tổn hại nghiêm trọng” đến hình ảnh thương hiệu ô tô Trung Quốc.
Giới chuyên gia lo ngại chiêu trò này sẽ khiến nhà đầu tư nước ngoài nghi ngờ về tính trung thực trong báo cáo doanh số của các hãng xe Trung Quốc.
Để giải quyết, Bộ Thương mại Trung Quốc vào ngày 3/7 đã tuyên bố sẽ tăng cường giám sát hoạt động xuất khẩu xe đã qua sử dụng. Chính sách mới sẽ yêu cầu kiểm định kỹ thuật trước khi xuất khẩu và khuyến khích xác minh lịch sử bảo trì xe để tăng cường minh bạch, khôi phục niềm tin của người tiêu dùng.