Vì sao người nhập cư có trình độ cao đang rời bỏ nước Đức?

Nước Đức, vốn được xem là miền đất hứa về cơ hội và sự ổn định, đang đối mặt với một nghịch lý: nhiều người nhập cư, kể cả những người có trình độ cao và hội nhập tốt, lại cảm thấy bị gạt ra bên lề và đang cân nhắc việc rời đi. Câu chuyện của họ không chỉ phơi bày những lỗ hổng chính sách mà còn cho thấy một nhu cầu cấp thiết về sự thay đổi xã hội sâu sắc.

Những câu chuyện người trong cuộc

Cảm giác không bao giờ thực sự được chấp nhận là một chủ đề xuyên suốt trong câu chuyện của những người đã hoặc đang có ý định rời Đức.

Giannis N.: 16 năm và quyết định trở về

“Mọi thứ đưa tôi đến Đức giờ đã không còn nữa,” Giannis N. chia sẻ. Anh rời Hy Lạp ở tuổi 18 để đến Đức học kỹ thuật dân dụng, bị thu hút bởi danh tiếng về cơ hội bình đẳng và công bằng xã hội. Sau 16 năm, với tấm bằng Thạc sĩ và kinh nghiệm làm quản lý dự án, kỹ sư xây dựng, anh quyết định trở về quê hương vào năm 2020.

Anh kể lại một trải nghiệm cay đắng khi một khách hàng từ chối thanh toán hóa đơn hơn 100.000 euro với lý do: “Tôi sẽ không để anh làm giàu tại nước Đức này đâu.” Đối với Giannis, đó là một biểu hiện rõ ràng của sự phẫn nộ nhắm vào xuất thân nước ngoài của anh. Dù hội nhập tốt đến đâu, anh vẫn luôn bị coi là “người Hy Lạp” với những định kiến tiêu cực. “Tư duy của người khác về tôi trở nên độc hại đối với tôi,” anh kết luận.

Utku Sen: Cảm giác “như một bóng ma” ở Berlin

Utku Sen, một kỹ sư an ninh mạng 33 tuổi người Thổ Nhĩ Kỳ, đã rời Đức chỉ sau ba năm vì cảm giác bị gạt ra bên lề. Anh mô tả cuộc sống của người mới đến không thạo tiếng Đức giống như nhân vật của Bruce Willis trong phim “Giác quan thứ sáu”.

“Bạn lang thang quanh nó như một bóng ma. Những người khác thậm chí còn không biết rằng bạn tồn tại, và bạn cũng không thể kết nối với họ,” anh nói. Cảm thấy mình như một “công dân hạng hai”, Utku đã chuyển đến London, nơi anh thấy xã hội cởi mở hơn và khả năng giao tiếp bằng tiếng Anh giúp cuộc sống dễ dàng hơn nhiều.

Kalina Velikova: Tiếng Đức lưu loát không phá vỡ rào cản

Ngay cả việc thông thạo ngôn ngữ cũng không đảm bảo sự hòa nhập. Kalina Velikova, 35 tuổi từ Bulgaria, đã dành 9 năm ở Bonn để học và làm việc trong lĩnh vực công tác xã hội. Dù nói tiếng Đức hoàn hảo, cô vẫn cảm thấy bị xa lánh từ những năm đại học. “Phải mất rất lâu mọi người mới chấp nhận tôi,” cô nhớ lại. Cảm giác xa cách xã hội liên tục khiến cô cảm thấy “bị dị ứng với nước Đức”. Năm 2021, cô trở về Sofia và cho biết chất lượng cuộc sống đã cải thiện dù thu nhập thấp hơn.

Bức tranh toàn cảnh: Dữ liệu và góc nhìn chuyên gia

Những trải nghiệm cá nhân này phản ánh một xu hướng rộng lớn hơn được ghi nhận trong các nghiên cứu.

• 1/4 người nhập cư muốn rời đi: Một nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Việc làm Đức (khảo sát từ tháng 12/2024 đến tháng 4/2025 trên 50.000 người) cho thấy cứ bốn người nhập cư thì có một người đang cân nhắc việc rời đi.
• Đối tượng cốt lõi ra đi: Đáng báo động, những người có khả năng rời đi cao nhất lại là nhóm có trình độ học vấn cao, thành đạt và hội nhập tốt – chính là những người mà nước Đức cần nhất.
• Lý do đa dạng: Ngoài cảm giác không được chấp nhận, các lý do khác bao gồm gia đình, bất mãn chính trị, thuế cao và thủ tục hành chính.

Nhà kinh tế Christian Dustmann nhấn mạnh rằng ngôn ngữ là yếu tố chính để hội nhập, nhưng cũng cho rằng nhận thức không chào đón người nhập cư không phải là vấn đề của riêng Đức. Ông chỉ ra rằng một quốc gia càng tiếp nhận nhiều người nhập cư thì dân cư tại đó càng có xu hướng lo ngại, tạo điều kiện cho các đảng dân túy như AfD phát triển.

Một nghiên cứu năm 2024 của Quỹ Bertelsmann cũng xác nhận mối quan tâm của công chúng về nhập cư ở Đức đang gia tăng, với những lo ngại về chi phí phúc lợi, thiếu nhà ở và áp lực lên hệ thống giáo dục.

Cần một sự thay đổi sâu sắc hơn

Để giải quyết vấn đề, các chính sách thôi là chưa đủ. Anastasios Penolidis, một người quản lý trại tị nạn 33 tuổi, tin rằng sự thay đổi thực sự phải đến từ nhận thức xã hội. Anh cho rằng “cần có các giải pháp giáo dục chính trị và xã hội, các thể chế mới để chống lại các hiện tượng như phân biệt chủng tộc và giảm thuế cho người thu nhập thấp.”

Bản thân anh cũng đang cân nhắc trở lại Hy Lạp do chính sách thuế cao đối với người độc thân và nạn phân biệt chủng tộc có hệ thống. Tuy nhiên, anh vẫn nuôi hy vọng. Nếu có những thay đổi ý nghĩa, anh cho biết sẽ ở lại Đức và lập gia đình. Tương lai của những người nhập cư tại Đức không chỉ phụ thuộc vào chính sách, mà còn vào sự thay đổi sâu sắc trong cách xã hội Đức nhìn nhận và hỗ trợ những người đã chọn nơi đây làm quê hương thứ hai.