Tối hậu thư 1946: Đêm định mệnh 19/12 và lời hịch non sông vang dội
Tháng 12 năm 1946, lịch sử dân tộc Việt Nam đứng trước một bước ngoặt định mệnh. Chỉ trong vòng 50 ngày kể từ khi Chủ tịch Hồ Chí Minh trở về nước sau khi ký Tạm ước 14/9, những nỗ lực hòa bình cuối cùng đã bị dập tắt bởi dã tâm xâm lược của thực dân Pháp, mà đỉnh điểm là bản tối hậu thư ngang ngược, đẩy cả dân tộc vào một cuộc đối đầu tất yếu để bảo vệ nền độc lập non trẻ.
50 ngày căng thẳng và những nỗ lực hòa bình cuối cùng
Ngày 20/10/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh cập cảng Hải Phòng, kết thúc chuyến thăm Pháp. Người trở về với bản Tạm ước 14/9, một văn kiện thể hiện thiện chí hòa bình và mong muốn tránh một cuộc chiến tranh đổ máu. Tuy nhiên, trái với mong muốn của Việt Nam, giới quân phiệt Pháp do Cao ủy D’Argenlieu cầm đầu đã liên tiếp có những hành động khiêu khích, phá hoại hiệp định.
Ngay từ ngày 20/11/1946, quân Pháp đã nổ súng gây hấn ở Hải Phòng. Đến ngày 22/11, tướng Pháp Morlière gửi tối hậu thư đầu tiên, yêu cầu lực lượng vũ trang Việt Nam tại Hải Phòng phải hạ vũ khí. Tình hình ngày càng trở nên nghiêm trọng khi các cuộc tấn công, tàn sát của quân Pháp lan rộng ra Hà Nội. Chúng cho xe phá các công sự của ta ở phố Lò Đúc, dùng súng cối và đại liên bắn vào các đơn vị tự vệ, gây ra nhiều vụ thảm sát đẫm máu.
Tối hậu thư định mệnh và quyết sách lịch sử
Trong bối cảnh dầu sôi lửa bỏng, vào ngày 18/12/1946, tướng Morlière tiếp tục gửi một bản tối hậu thư thứ hai cho Chính phủ ta. Nội dung bản tối hậu thư thể hiện rõ ý đồ lật đổ chính quyền cách mạng, với những yêu sách vô cùng ngang ngược:
- Phá bỏ mọi công sự, chướng ngại vật trên các đường phố.
- Giải tán lực lượng tự vệ chiến đấu.
- Giao toàn bộ quyền duy trì an ninh, trật tự ở Thủ đô Hà Nội cho quân đội Pháp.
Thời hạn để Chính phủ ta trả lời là 20 giờ ngày 20/12/1946. Nếu các yêu sách không được đáp ứng, quân Pháp sẽ hành động.
Trước tình thế ngàn cân treo sợi tóc, ngày 19/12/1946, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã họp hội nghị mở rộng tại làng Vạn Phúc, Hà Đông. Hội nghị đã đi đến một quyết định lịch sử: phát động cuộc kháng chiến trên phạm vi toàn quốc. Mọi nỗ lực hòa hoãn đã không còn khả năng. Con đường duy nhất còn lại là phải cầm vũ khí đứng lên.
“Thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước!”
Ngay trong đêm 19/12, tại Vạn Phúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết nên “Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến” – một văn kiện lịch sử, một lời hịch non sông vang dội. Người khẳng định rõ thiện chí của Việt Nam: “Chúng ta muốn hòa bình, chúng ta phải nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta lần nữa!”.
Lời kêu gọi cũng là mệnh lệnh chiến đấu, thể hiện ý chí sắt đá của cả dân tộc: “Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ”.
Đúng 20 giờ 03 phút ngày 19/12/1946, khi những nỗ lực ngoại giao cuối cùng bị khước từ, tín hiệu kháng chiến đã được phát đi. Toàn bộ đèn điện ở Hà Nội vụt tắt. Những loạt đạn đầu tiên từ Pháo đài Láng đã nổ, chính thức mở màn cho cuộc kháng chiến toàn quốc. Cuộc gặp gỡ lịch sử, một cuộc đối đầu tất yếu giữa một dân tộc khát khao độc lập và một thế lực thực dân ngoan cố, đã bắt đầu, khởi đầu cho 9 năm trường kỳ kháng chiến gian khổ nhưng vô cùng anh dũng.