Chính quyền 2 cấp: Chủ tịch xã ‘dựng tóc gáy’ vì cán bộ thiếu chuyên môn

Việc sắp xếp lại tổ chức bộ máy chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp đang mang lại nhiều kỳ vọng về một hệ thống khoa học, gọn nhẹ và gần dân hơn. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi cũng đặt ra những vấn đề cấp bách cần được giải quyết, đặc biệt là ở cấp cơ sở.

Lợi ích và kỳ vọng từ mô hình mới

Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều thay đổi tích cực:

• Tinh gọn bộ máy, giảm thủ tục: Loại bỏ tầng nấc trung gian giúp các thủ tục hành chính như cấp sổ đỏ trở nên nhanh chóng hơn, giảm bớt sự mệt mỏi cho người dân vì các thủ tục “hành là chính”.
• Sàng lọc đội ngũ cán bộ: Đây là cơ hội để sắp xếp lại nhân sự, tinh gọn các vị trí không hiệu quả, giải quyết chế độ cho cán bộ lớn tuổi, sức khỏe yếu hoặc có nguyện vọng nghỉ. Mô hình mới được kỳ vọng sẽ giảm tình trạng cán bộ “sáng cắp ô đi, tối cắp về” và loại bỏ những người “hữu danh vô thực”, lợi dụng chức vụ để “vòi vĩnh” dân.
• Thu hút nhân tài: Bộ máy gọn nhẹ hơn sẽ tạo điều kiện để thu hút nguồn lực trẻ, có trình độ cao, được đào tạo bài bản, bổ sung vào đội ngũ cán bộ.
• Tạo không gian kinh tế lớn: Việc sáp nhập các đơn vị hành chính tạo ra không gian kinh tế đủ lớn để kết nối các vùng, phát huy thế mạnh riêng. Ví dụ, việc sáp nhập TP. Hồ Chí Minh với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu có thể hình thành một vùng kinh tế mạnh mẽ, đầy tiềm lực.

Hai bất cập cấp bách cần giải quyết

Quá trình chuyển đổi “vừa chạy vừa xếp hàng” đã nảy sinh những bất cập cần được giải quyết ngay lập tức.

1. Thách thức về nơi ở và làm việc cho cán bộ

Khi sáp nhập tỉnh, một vấn đề thực tế là việc bố trí nơi làm việc cho cán bộ từ trụ sở cũ sang trụ sở mới. Cán bộ từ tỉnh B nhập về tỉnh A có thể phải chuyển từ những trụ sở khang trang, tiện nghi sang những không gian làm việc chật hẹp, thiếu thốn do cơ sở vật chất chưa xây dựng kịp.

Bên cạnh đó, nhiều người phải di chuyển xa hơn, ở nhà công vụ hoặc thuê trọ, xa gia đình và tốn kém chi phí. Dù đây là những khó khăn có thể khắc phục, nó vẫn là một thử thách đòi hỏi sự hy sinh của đội ngũ cán bộ.

2. Cấp xã quá tải: ‘Dựng tóc gáy’ vì khối lượng công việc khổng lồ

Đây là vấn đề nan giải nhất. Theo phân cấp mới, cấp xã phải xử lý tới 90% công việc từ cấp huyện, với nhiệm vụ và quyền hạn tăng gấp đôi. Cụ thể, UBND cấp xã sẽ tiếp nhận 1.060 nhiệm vụ từ cấp huyện, cùng khoảng 12 nhiệm vụ từ Trung ương và các nhiệm vụ khác do cấp tỉnh giao.

Một chủ tịch xã cách Hà Nội 100km chia sẻ câu chuyện “dựng tóc gáy”: định biên của xã chỉ có 32 người, chia cho 3 phòng, nhưng phải gánh vác công việc mà trước đây hàng chục người ở cấp huyện đảm nhiệm.

Sự thiếu hụt chuyên môn là một rắc rối lớn. Một cán bộ từng chỉ chuyên về nông nghiệp ở huyện nay về xã phải làm thêm cả môi trường, đất đai, thủy sản – những lĩnh vực họ hoàn toàn không được đào tạo. Điều này dẫn đến tình trạng không ai dám quyết đoán vì sợ sai, gây ách tắc công việc. Các dự án trước đây do huyện, tỉnh làm chủ đầu tư nay chuyển về xã cũng gặp khó vì cán bộ xã không có chuyên môn để xử lý, ví dụ như việc giám định, nghiệm thu một con đường.

Ngoài ra, nhiều địa phương còn đối mặt với các vấn đề kỹ thuật:
– Trụ sở xã chưa đảm bảo diện tích, thiếu nhà công vụ.
– Hệ thống phần mềm vận hành thử nghiệm còn chưa phù hợp.
– Thiếu thiết bị ký số, chứng thư số cho chức danh mới.
– Chưa được cấp tài khoản ngân hàng để thanh toán trực tuyến.
– Phần mềm quản lý hộ tịch điện tử thiếu ổn định.
– Hệ thống VNeID và Cổng dịch vụ công quốc gia quá tải trong những ngày đầu.

Yêu cầu nâng cao năng lực và thay đổi tư duy

Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh, nhiệm vụ của cấp xã mới rất nặng. Do đó, việc nâng cao chất lượng cán bộ là yêu cầu bắt buộc. Kết luận 150-KL/TW của Bộ Chính trị đã đặt ra bộ tiêu chuẩn rõ ràng về trình độ và năng lực cho cán bộ xã sau sắp xếp.

Cấp xã giờ đây không còn là “cánh tay nối dài” mà trở thành trung tâm hành động, trực tiếp giải quyết vấn đề của người dân. Việc tăng quyền đi đôi với tăng trách nhiệm, đòi hỏi phải có cơ chế tuyển chọn, đánh giá cán bộ mới, lấy hiệu quả phục vụ người dân làm tiêu chí hàng đầu và kiên quyết loại bỏ những người trì trệ, né tránh.

Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhận định, sự thành công của cải cách này đòi hỏi quyết tâm chính trị cao, sự hy sinh lợi ích cá nhân và đặc biệt là sự đoàn kết, thống nhất từ trên xuống dưới. Với quyết tâm của Đảng, Chính phủ và sự đồng thuận của nhân dân, chúng ta có thể tin tưởng vào thành công của việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp.